Het 2-daags congres hierover in Amsterdam, half juni, biedt diverse lezingen van 20 minuten, met daarna, telkens 15 minuten durend, een Q&A sessie. Meer informatie later. Deelthema’s hieronder.

Antitrinitarische ideeën en geloofsovertuigingen bloeiden onder vele protestanten in de periode 1500-1800, ondanks een geschiedenis van vervolging en verbanning. Tevens riepen die ideeën juist ook verdedigingen op van het triniteitsdogma.

De in de 17e eeuw in heel Europa beroemdst geworden georganiseerde groepering van antitrinitariërs (maar niet de enige), die sinds 1560 in de Pools-Litouwse gebieden opkwam, was die van de Poolse Broeders of socinianen (volgelingen van de Italiaan Fausto Sozzini).

< Fausto Sozzini (1539-1604) uitsnede van een scan van de gravure (aanwezig in het Rijksmuseum) die wordt toegeschreven aan Lambert Visscher (1643-1691).

Nadat de socinianen in de Pools-Litouwse gebieden uiteindelijk, door zowel katholieken als protestanten, waren verbannen, bleef een deel van hen over in de Duitse landen, Transsylvanië en Nederland. Tijdens godsdienstdisputen in de 17de en 18de eeuw werden vaak beschuldigingen van antitrinitarisme of socinianisme ingebracht, vaak echter ook ten onrechte.

Twintig jaar geleden wijdde Doopsgezinde Bijdragen, nieuwe reeks, nr. 30 (2004) al eens een themanummer aan ‘Socinianisme in de Nederlanden‘. Klik de link aan voor de inhoudsopgave van dat nummer.

Enkele van de thema’s waar deze komende 2-daagse conferentie zich op richt (of op kan richten) zijn:

• Lokale tradities van antitrinitarisme in Europa.
• Socinianisme buiten Polen en Litouwen.
• Antitrinitarische gemeenschappen in hun stedelijke ‘setting’.
• Vervolgingen door de staat van antitrinitariërs en socinianen.
• Praktijken van crypto-antitrinitarisme en crypto-socinianisme.
• Vrouwen als beschermvrouwen van antitrinitarische individuen en gemeenschappen.
• Vrouwen, betrokken bij vertaling en verspreiding van antitrinitarische teksten.
• Kerkelijke tucht tegen antitrinitariërs en socinianen.
• Kerkelijke tucht in relatie confessionele ambiguïteiten.
• Gender-aspecten bij kerkelijke tucht tegen antitrinitariërs en ‘dissenters’.
• Sociale vooringenomenheid bij kerkelijke tucht tegen antitrinitariërs en ‘dissenters’.
• Antitrinitarisme in dialoog met niet-christelijke tradities.
• Niet-christelijke antwoorden op antitrinitarisme

Prof. Sarah Mortimer (Universiteit van Oxford) en Prof. Maciej Ptaszyński (Universiteit van Warschau) houden keynote-lezingen.
Het congres wordt mede georganiseerd als deel van een door het Marie Skłodowska-Curie Postdoctoral Fellowship gefinancierde project EuWoRD (European Women and Religious Dissent: The Advent of Modernity and the Democratic Public Sphere), in samenwerking met het Amsterdams Centrum voor Geschiedenis en Erfgoed van het Protestantisme (Vrije Universiteit Amsterdam) en de internationale onderzoeksgroep EMoDiR.

Doelen waar deze conferentie naar streeft zijn:

1. Vergelijking van de feitelijke verspreiding van antitrinitarische ideeën en tradities met de toekenning van etiketten als ‘sociniaans’, ‘ariaans’ en ‘photiniaans’ om zo uiteenlopende geloofsovertuigingen en -praktijken in te perken en van elkaar te onderscheiden.
2. Onderzoek naar antitrinitarische groepen, individuen, en tradities die zich onafhankelijk van het  socinianisme  in niet-Poolsprekende landen hebben ontwikkeld, of zij nu wel of niet door andere christenen werden vervolgd dan wel geaccepteerd.
3. Beschrijving van de verspreiding van antitrinitarische overtuigingen binnen bestaande christelijke gemeenschappen (al of niet door socinianisme beïnvloed) én van de verdediging van het triniteitsdogma door niet-christelijke tradities.
4. Nadrukkelijk aandacht voor nog niet bestudeerde overlapping tussen vrouwenstudies en het lopend onderzoek naar antitrinitarisme.
5. Onderzoek naar het propageren van antitrinitarisme onder vrouwen in de vroeg moderne periode en hun bijdrage aan de bevordering van non-conformistische overtuigingen en praktijken, alsmede onderzoek naar gender-vooroordelen bij de controle over ideeën en lijven van kerklidmaten
6. Nauwgezet aandacht voor de middelen gebruikt door kerkelijke autoriteiten om de verspreiding van antitrinitarisme tegen te gaan en aan de manieren waarop ‘socinianisme’ (en daarmee verbonden termen) nuttige instrumenten werden om op te treden tegen dissidente houdingen in ruimere zin en tegen confessionele ambiguïteiten.