Christendom en slavernij

Dat de BV Nederland goed verdiend heeft aan de slavernij, mag tegen het eind van alle herdenkingen rond 150 jaar afschaffing van de slavernij wel bekend zijn. Via kranten en t.v. werd al veel uit de doeken gedaan over de koloniale geschiedenis van Nederland, en over het slavernijsysteem dat daarmee verbonden was. Het enorme lijden en de grote veerkracht van de tot slaaf gemaakten werd eerder al op uiteenlopende manieren belicht. Toch is een bezoek aan de tentoonstelling Christendom en slavernij in Museum Catharijneconvent een ontluisterende ervaring.

Het museum heeft er de ruimte voor genomen om te laten zien welke rol christenen en het christendom hadden in deze pijnlijke geschiedenis. Ook van dit verhaal zijn op eerdere momenten al wel stukjes aan de orde geweest. Zo schreef bijvoorbeeld Ruud Lambour een artikel* over de manier waarop alleen al de rijkste Amsterdamse doopsgezinden via de aandelenhandel aan de slaveneconomie verdienden. Maar de tentoonstelling brengt allerlei snippers bijeen tot een overzicht, dat de rol van Nederland in volle omvang zichtbaar en voelbaar maakt.            

Zo trots op de moraal van tolerantie en vrijheid

Nederland, zo trots op de moraal van tolerantie en vrijheid, was een belangrijke spil in de slaveneconomie, die zich zowel westelijk als oostelijk uitspreidde. Hoe een domineesland dat zo prat ging op de eigen christelijke moraal, zichzelf met een zuiver geweten in de spiegel kon blijven bekijken, is een raadsel. Kennelijk kon het, getuige de schilderijen waarop zelfs dominees zich graag met hun tot slaaf gemaakten lieten afbeelden.** Zoals vaak op dergelijke pijnlijke bladzijden van de geschiedenis, blijkt elke ketter zijn letter in de bijbel te kunnen vinden. De bijbel bleek behulpzaam om de slavernij te legitimeren, maar lag even goed in de handen van degenen die hun strijd om vrijheid en emancipatie met de dood bekochten.

Al met al biedt de tentoonstelling een uitgelezen kans om zelf de volle omvang van deze Nederlandse geschiedenis eens onder ogen te komen. Het kan niet anders dan dat een geschiedenis als deze traumatisch is: in de eerste plaats voor de nazaten van de tot slaaf gemaakten, maar ook voor de moraal van een land dat er zo prat op gaat vrij en tolerant te zijn. Wie anderen en de eigen moraal zo beschadigt, heeft heel wat werk te verzetten voordat alle schade is hersteld.

De tentoonstelling is t/m 22 september te zien in Museum Catherijneconvent in Utrecht.

* Zie……….

** Zie Mondig 1, 2024, pag. 21 e.v.

Tekst: Iris Speckmann
Beeld: Johann Valentin Haidt – De Eerstelingen (1749)